پایگاه خبری نامحدود ببین، بخوان، زندگی کن
نوشته های مشابه
جنگ‌های ایران و روسیه و قردادهای ننگین «گلستان» و «ترکمانچای» مردم را به اسپند روی آتش تبدیل کرده بود. با فرمان گریبایدوف، وزیر مختار روسیه، برای تحویل همسران روسی تبار ایرانیان به سفارت این کشور، اعتراض‌های مردمی شکل گسترده تری به خود گرفت و مردم به سفارت روسیه در باغ ایلچی هجوم بردند و وزیر مختار روسیه با ضرب گلوله کشته شد.همین ماجرا باعث شد تا امیر کبیر در سفری پوزش‌طلبانه برای قتل وزیر مختار راهی روسیه شد. در این سفر بود که امیرکبیر با مدارس و دانشگاه‌های این کشور آشنا شد و با پیگیری‌های مستمر،توانست نظر ناصرالدین شاه، پادشاه وقت ایران، را برای ساخت دارالفنون و تربیت دانشجویان موفق جلب کند.
امیرکبیر مسئولیت ساخت این بنا را بر عهده «میرزا رضای مهندس‌باشی»، از نخستین محصلانی که از سوی عباس میرزا به لندن رفته بود و «محمدتقی خان معمارباشی»، رئیس اداره دیوان عالی سپرد و ساخت دارالفنون با بودجه ۷ هزار و ۷۷۵ تومن آغاز شد و بالاخره در دی ماه سال ۱۲۳۰، پس از یک سال کار و تلاش بی‌وقفه دارالفنون به شکل رسمی در خیابان ناصر خسروی کنونی افتتاح شد. این مدرسه ۵۰ اتاق داشت. همه اتاق‌ها مربع شکل با چهار متر عرض و طول بود و مقابل هرکدام یک ایوان دل باز قرار داشت. دیوارهای همه اتاق‌ها مزین به گچبری، نقش‌ها و تذهیب‌های زیبایی بود که حال و هوای کلاس‌ها را زیبا و دل‌نشین می‌کرد. در حیاط هم ، حوض آبی رنگ زیبایی قرار داشت که آب این حوض از آب قنات شاه تأمین می‌شد و دانش‌آموزان برای رفع تشنگی از آن استفاده می‌کردند. وجود درخت‌های میوه مانند زردآلو، توت، گوجه و شاتوت، زیبایی حیاط مدرسه را دوچندان کرده بود تا در فاصله میان آغاز کلاس‌ها دانش‌آموزان فارغ از هیاهوی درس، زیر سایه آنها استراحت کنند. دروازه ورودی این بنا به سبک معماری سنتی طاق بلندی داشت. این طاق بر روی ۲ ستون استوانه‌ای نقره‌ای رنگ سوار بود.
مسیرهای دسترسی به بنای مدرسه دارالفنون و روزهای بازدید از این ساختمان
برای رسیدن به مدرسه دارالفنون کار ساده‌ای در پیش خواهید داشت. همان‌طور که گفتیم این مدرسه در قلب شهر تهران و خیابان ناصرخسرو واقع شده است.
ایستگاه مترو نزدیک به این محل ایستگاه امام خمینی است. برای رسیدن به این ایستگاه کافیست در تقاطع خط یک و خط دو یعنی ایستگاه امام خمینی از قطار پیاده شوید و با کمی پیاده‌روی به سمت شرق میدان به خیابان ناصر خسرو برسید.
بازدید از مجموعه دارالفنون رایگان است و در تمامی روزهای هفته به‌جز پنجشنبه و جمعه‌ها بین ساعت ۸ صبح تا ۱۶ می‌توانید از این مدرسه دیدن کنید. مدرسه دارالفنون دو ورودی مختلف داخل خیابان ناصر خسرو دارد.
این مدرسه‌ی دیدنی یک حیاط در مرکز خود با اتاق‌هایی در اطرافش نیز دارد که به‌شکل دو طبقه ساخته شده‌اند. در قسمت شمال دارالفنون یک حیاط بزرگ نیز قرار دارد که محلی برای بازی و سرگرمی کودکان به‌حساب می‌آید. قسمت جنوبی سالن یک آمفی‌تئاتر و یک سکوی نمایش و نمازخانه قرار دارد. بخش شرقی این بنا انباری است که به خیابان ناصرخسرو منتهی می‌شود.
رشته‌های آموزشی
هزینه‌های مدرسه دارالفنون به‌علت مشق نظامی و آموزش رشته‌های مرتبط با فنون جنگی، از بودجه نظامی کشور تامین می‌شد. درباره درجه اهمیت مدرسه دارالفنون در زمان خودش باید به آزمون‌های سالانه بسیار سخت در آن اشاره کرد. در این آزمون‌ها نفرات برتر در مقابل شاه تقدیر می‌شدند و نشان سلطنتی نیز دریافت می‌کردند. حتی در صورت داشتن نمره بالا به حقوق ماهیانه دانش‌آموزان اندکی افزوده می‌شد. در ادامه در این مدرسه حتی آزمایشگاه معدن و شیمی نیز تاسیس شد که در آن زمان حرکتی پیشرو و جدید به حساب می‌آمد.
شاگردان و مدیران مدرسه دارالفنون
بنا به سنت‌های آن دوران تمام دانش‌آموزان در مدرسه دارالفنون از خانواده‌های اشرافیان و منصب‌های بالای دربار به‌حساب می‌آمدند. ریاست مدرسه هم اغلب وظیفه مقامات مسئول و رده بالای ایران در عهد قاجار بود.
از مشهورترین مدیرها در مدرسه دارالفنون، به‌ترتیب دوره‌های تاریخی می‌توان به میرزا محمدعلی شیرازی وزیر امور خارجه، عزیزخان مکری وزیر جنگ، علیقلی میرزا اعتضاد‌‌‌سلطنه وزیر علوم ایران، رضاقلی‌خان هدایت، علیقلی خان هدایت مخبر‌الدوله اشاره کرد.
از فارغ‌التحصیلان مشهور این مدرسه نیز به افرادی چون صنیع‌الدوله وزیر انطباعات و رییس دارالترجمه همایونی، احتشام‌السلطنه رییس مجلس شورای ملی دوره‌های اول و دوم، میرزا کاظم محلاتی موسس شیمی مدرن در ایران و میرزا جهانگیرخان روزنامه‌نگار و مدیر روزنامه صوراسرافیل اشاره کرد.
معماری مدرسه
ساختمان دارالفنون دربازه زمانی یک‌ساله ساخته شد. این بنا در انتهای سال۱۲۶۷ هجری قمری به پایان رسید و در سال ۱۲۳۰ شمسی به‌طور رسمی افتتاح شد. این مدرسه ۵۰ اتاق درون خود داشت که بخشی از دیوارهای آن به گچبری، نقش‌ها و تذهیبات بدیع آراسته بودند.
تمامی اتاق‌ها به یک صورت و اندازه و به‌شکل مربع با چهار متر عرض و طول ساخته می‌شدند و در برابر هر اتاق ایوانی قرار داشت. در وسط حیاط مدرسه حوض بزرگی قرار گرفته بود و در اطراف آن درخت‌های میوه مثل زردآلو، توت، گوجه و شاتوت کاشته بودند. سرچشمه این حوض از آب قنات معروف به آب شاه سرچشمه می‌گرفت که از زلال‌ترین آب‌های شرب تهران محسوب می‌شد. دروازه ورودی این بنا به طریق معماری سنتی یک طاق بلند داشت و در دو سوی درگاه، دو ستون استوانه‌ای به رنگ نقره‌ای، طاق‌های این دروازه را نگه می‌داشت. درب‌های مدرسه دو لنگه و چوبی و قهوه‌ای رنگ بودند و بالای آن کتیبه‌ای دیده می‌شد که امروز هم وجود دارد و اسم دارالفنون و سال تاسیس (۱۲۶۸ ه. ق) روی آن ثبت شده است.
تاریخ کوتاهی از شکل‌گیری مدرسه دارالفنون
از علت‌های جالب و کمی غمناک در شکل‌گیری این مدرسه، شکست‌های ایران در دوران قاجاریه را از دولت روسیه تزاری می‌دانند. همان‌طور که بسیاری از ما می‌دانیم کشور ایران در این جنگ‌ها بخش‌های وسیعی از خاک خود را به روسیه واگذار کرد.
برای ایرانیان و به‌خصوص صاحب‌منصبان و فرهیختگان آن دوران این مساله، دلیل و چرایی شکست‌ها سوال شده بود. بسیاری از آنها نا‌آگاهی و دانش اندک از انواع فنون و علم‌های آن زمانه را دلایل این شکست‌ها می‌دانستند.
به‌همین علت امیرکبیر در سال ۱۲۴۴ و در ۲۲ سالگی همراه گروهی به سرپرستی خسرومیرزا برای پوزش‌خواهی از کشته‌شدن گریبایدوف، کاردار روسیه در ایران، به روسیه سفر کرد. امیرکبیر در روسیه پیشرفت تکنولوژی، مدرسه و سیستم آموزشی جدید، کارخانجات مدرن و بنیادهای علمی و فرهنگی روسیه را مشاهده کرد. او به همین دلیل تصمیم به ساخت مدرسه‌ای ویژه برای علوم جدید در ایران گرفت.
او اسم دارالفنون را برای این محل انتخاب کرد که در واقع ترجمه عبارت پلی‌تکنیک به‌حساب می‌آمد. برای ساخت بنای مدرسه دارالفنون یکی از مهندسان به‌نام ایرانی در آن زمان به خدمت گرفته شد. میرزا رضای مهندس‌باشی نقشه ساختمان را طراحی کرد. او ادامه کار را به محمدتقی خان معمار باشی واگذار کرد. بنای مدرسه دارالفنون در محیط بزرگ و بسیار وسیعی در ظلع شمالی ساختمان سفارت روس بین خیابان ناصری (ناصرخسرو) و الماسیه (باب همایون) ساخته شد. درب ورودی این مدرسه ابتدا در خیابان الماسیه بود که بعد‌ها با افزودن تالار نمایشی به مدرسه، به خیابان ناصری منتقل شد.
مدرسان فرنگی در مدرسه دارالفنون
متاسفانه امیرکبیر در ادامه دیگر نقشی در اداره بیشتر مدرسه ایفا نکرد. چندین معلم از امپراتوری اتریش در ۲۷ محرم سال ۱۲۶۸ هجری قمری و فقط دو روز بعد از کنار گذاشته شدن امیرکبیر به تهران رسیدند.
از برخی یادداشت‌های باقی مانده از امیرکبیر و مطالب روزنامه وقایع اتفاقیه و سندهای دیگر چنین برمی آید که در ابتدا واژه خاصی برای نامگذاری این واحد آموزشی در نظر گرفته نشده بوده است. این ساختمان در ابتدا با نام‌هایی چون مدرسه، مدرسه جدید، مکتب‌خانه پادشاهی، تعلیم خانه، معلم خانه و مدرسه نظامی شناخته می‌شده است. در یکی از نامه‌های میرزا تقی‌خان که به سفیر ایران در روسیه برای پیگیری جذب استادان اروپایی نوشته شده است، از این محل با نام مدرسه نظامیه یاد می‌شود.
